#LIDA priča: DIGITALNA EKONOMIJA - četvrta industrijska revolucija

„Digitalna ekonomija“ je termin koji obuhvata sve one ekonomske procese, transakcije, interakcije i aktivnosti koje su zasnovane na digitalnim tehnologijama. Potrebno je razlikovati digitalnu ekonomiju od internet ekonomije zbog toga što je internet ekonomija zasnovana na internet povezivanju, dok je digitalna ekonomija u širem smislu zasnovana na bilo kojem od brojnih digitalnih alata koji se koriste u današnjem ekonomskom svijetu.

 

Termin se prvi put pojavio 1995. godine u knjizi pod nazivom „Digitalna ekonomija: obećanje i opasnost u doba umrežene intaligencije“, koju je napisao Don Tapscott. Od tada, mogi su ga koristili na različite načine kako bi opisivali ekonomske aktivnosti i pojave zasnovane na tehnologiji. Postoje tri glavne komponente ove ekonomije, a to su: e-poslovanje, infrastruktura e-poslovanja i e-trgovina.

U poslednjih 15 godina doživjeli smo ogroman rast digitalnih platformi i njihovog uticaja na naše živote. U novim okolnostima potrošači su pod uticajem stvari koje vide na društvenim medijima (Facebook, Twitter, Instagram) i drugim popularnim veb lokacijama (You Tube itd.). Nova ekonomija je zapravo način da se iskoristi nova prilika. Ona se integrisala u svaki aspekt života korisnika – zdravstvo, obrazovanje, zabavu itd.

Prednosti digitalne tehnologije ogledaju se u tome što je ona pokrenula mnoge nove trendove i start-up ideje. Gotovo sve najveće kompanije na svijetu (Google, Apple, Microsoft, Amazon) su iz digitalnog svijeta.

 

Informaciono-komunikacione tehnologije prešle su dug put od skupih, sporih i neupotrebljivih uređaja, za koje je bio potreban omanji hangar, do brzih, jeftinih i vrlo upotrebljivih koji mogu stati u džep.

Kao što je recimo prije 100 godina razvoj jeftinog, ojačanog čelika omogućio razvoj alata, mašina i oruđa koji su doveli do značajnog ekonomskog rasta, tako danas informacione tehnologije omogućavaju povećanje produktivnosti i mogućnosti zapošljavanja, razvoj novih i unapređenje efikasnosti već postojećih tržišta, kao i inovativne proizvode i usluge visokog kvaliteta. Dodatno, informacione tehnologije podstiču već postojeće i buduće preduzetnike, inovatore na primjenu i iskorišćavanje ove tehnologije opšte namjene koja se može upotrijebiti u svim aspektima ekonomije, društva i života uopšte, brišući pri tome jasnu liniju razgraničenja između pojedinca, građanina, zaposlenog, organizacije i države i povezujući sve aktivnosti u jedan centralizovani sistem dijeljenja znanja i informacija.

Danas je potpuno jasno da tradicionalni pogled na IT više nije aktuelan, odnosno da je danas IT mnogo više od samih računara. Novija istraživanja pokazuju da se više procesora ugradi u uređaje koji niijsu računari. Danas IT možemo naći svuda: u pametnim telefonima, GPS uređajima, MP3 plejerima, digitalnim kamerama, ali i veš mašinama, automobilima, kreditnim karticama, televizorima i drugim aparatima.

Ubacivanje informacionih tehnologija u ne - IT uređaje predstavlja osnov digitalne ekonomije. Procesori, memorije i slične IT stvari ugrađuju se u ove uređaje da bi se obezbijedila digitalna funkcionalnost (informacije) i povezanost.

IT je preovlađujuća tehnologija u svakom sektoru, krenuvši od poljoprivrede, proizvodnje preko usluga do države. Cijene IT-ja padaju svake godine, dok performanse drastično skaču. Najvažnije od svega je to što IT izuzetno povećava sposobnost razvijanja novih poslovnih modela (kao što je npr: outsourcing poslovnih procesa, elektronsko poslovanje, elektronsku razmjenu podataka itd.), zatim nove proizvode i usluge (pametni telefoni, razni digitalni servisi, virtuelizacija, cloud, Saas), nove efikasnije poslovne procese (kao što su na primjer pametne kase u hipermarketima) i nove izume (npr: mapiranje ljudskog genoma, Big Data). Tehnologija nastavlja da unapređuje poslovanje na najrazličitije načine: bolje prepoznavanje glasa i rukopisa, inteligentni agenti koji će filtrirati ogromnu količinu digitalnih informacija u skladu sa potrebama organizacije, ekspertski sistemi koji pomažu u boljem donošenju odluka i to ne samo onih poslovnih nego i medicinskih, inženjerskih itd.

U današnjem vremenu kompanije više ne mogu da se prisjete kako je bilo bez: servisa elektronske pošte, savremenog poslovnog softvera, elektronskih servisa za pretragu poslovnih baza podataka, elektronskog bankarstva, a uskoro i elektronskih faktura. Svi podaci polako ali sigurno postaju digitalni, umreženi i povezani u ogromnu bazu znanja (javna ili privatna).

 

U raspravama u digitalnoj ekonomiji, često se pravi razlika između tradicionalnih kompanija koje se s više ili manje uspjeha pokušavaju prilagoditi novim tehnologijama (radu na daljinu, mobilnom radu, izgradnji zajednice) i kompanija koje su se pojavile paralelno sa novim tehnologijama i kao njihov rezultat, te ih karakteriše značajno drugačiji oblik organizacije rada koji je agilniji, strukturiran na projektni način, više otvoren prema ekosistemu, ali i puno učinkovitiji, posebno kada je riječ o širenju inovacija: otvoreni prostor, zajednički radni prostor itd.

Riječ „agilnost“ se odnosi na radno mjesto, radno vrijeme i odnos podređenosti između poslodavca i zaposlenog. Međutim, riječ „agilnost“ nije nužno ili isključivo sinonim za veću slobodu radnika. To ima uticaja na upravljanje, kao i na nove oblike rada radnka koji ne rade za fiksnu mjesečnu platu, kao što su samozaposleni i freelance slobodni radnici čiji broj stalno raste u Americi, Holandiji, Njemačkoj, Francuskoj i drugim zemljama, o čemu smo pisali u prethodnoj #LIDA priči.

Iako sve studije naglašavaju kako će ova digitalna revolucija imati veliki uticaj na tržište rada, takođe naglašavaju da će se taj uticaj razlikovati od sektora do sektora, te da će novi poslovi koji se javljaju imati razne oblike. Isto tako, veoma je teško precizno mjeriti konkretne buduće posljedice u svim zanimanjima, poslovima i sektorima. Opšti pregled različitih sfera uticaja: otvaranje radnih mjesta: novi sektori, proizvodi i usluge; promjena posla: digitalizacija, sučeljavanje čovjeka i inteligentne mašine, novi oblici upravljanja; uništenje poslova: automatizacija, robotizacija; izmještanje poslova: digitalne platfome, kolektivno finansiranje (crowdsourcing), ekonomija „dijeljenja“.

Navedena četiri uticaja digitalizacije uključuju makroekonomske uloge i posljedice koje proizilaze iz trendova na područiju tržišta rada, plata, socijalnih nejednakosti, kvalitete novih, izmijenjenih ili „izmještenih“ poslova itd.

Tradicionalna podjela između „idustrije“ i „usluga“ postaje sve manje važna. „Četvrta industrijska revolucija“ granicu između ova dva sektora čini znatno manjom. Jedan tipičan primjer tog karakterističnog spajanja industrije i usluga je tzv. inteligentni automobil (računar na točkovima) koji sadrži sve usluge koje su mobilne aplikacije sve više u stanju ponuditi korisniku.

 

*Ovaj tekst je objavljen u okviru projekta ,,Lokalna inicijativa za Digitalnu agendu'', koji sprovodi Aktivna zona, uz finansijsku podršku obezbijeđenu u okviru regionalnog programa „Povećanje učešća građana na polju Digitalne agende – ICEDA“ koji sprovode Fondacija Metamorfosis (Severna Makedonija), Open data Kosovo (Kosovo), Akademija za eUpravu (Estonija), PARTNERI (Srbija), NVO 35mm (Crna Gora) i Levizja Mjaft! (Albanija), uz finansijsku podršku Evropske unije i Ministarstva javne uprave, digitalnog društva i medija Crne Gore. Stavovi izraženi u ovom tekstu ne predstavljaju nužno i stavove donatora.